شایع‌ترین علائم کبد چرب در زنان و مردان!

بیماری کبد چرب (استئاتوز) تجمع اضافی چربی در سلول‌های کبد است. کبد که در سمت راست بالای شکم قرار دارد، بزرگ‌ترین اندام داخلی بدن انسان است. وظایف اصلی کبد، متابولیسم مواد مغذی و حذف سموم است. خون از دستگاه گوارش قبل از انتقال به نقاط دیگر بدن، از طریق کبد فیلتر می‌شود. این بیماری از هر ۱۰ نفر یک نفر را مبتلا می‌کند. در این مقاله ما به بررسی بیماری کبد چرب، دلایل ایجادکننده آن، گریدهای این بیماری، علائم و درمان آن می‌پردازیم. بنابراین اگر به سلامتی کبد خود اهمیت می‌دهید یا در اطراف خود کسی را دارید که از این بیماری رنج می‌برد، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

کبد چرب چیست؟

کبد چرب به دلیل تجمع چربی مازاد در کبد ایجاد می‌شود و غالباً در افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند دیده می‌شود. کبدچرب معمولاً در مراحل اولیه آسیبی ایجاد نمی‌کند و علائمی ندارد اما در صورت بدتر شدن می‌تواند منجر به آسیب جدی به کبد ازجمله سیروز شود. بالا رفتن سطح چربی در کبد باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی می‌شود.

همچنین بروز دیابت همراه با چرب شدن کبد خطر بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود می‌توان از پیشروی آن جلوگیری نمود و حتی با برخوردار شدن از سبک زندگی سالم این بیماری را درمان کرد. کبد یک اندام حیاتی با عملکردهای متعدد است. ازجمله این عملکردها عبارت‌اند از:

• تولید آنزیم‌های صفرا برای کمک به هضم غذا
• تولید پروتئین
• ذخیره آهن
• تبدیل مواد مغذی به انرژی
• تولید موادی که به لخته شدن خون کمک می‌کند (برای التیام زخم‌ها)
• محافظت از خون در برابر عفونت‌ها با ایجاد سد ایمنی و حذف باکتری‌ها و سموم

آشنایی با انواع بیماری کبد چرب

این بیماری که به عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که چربی در کبد جمع شود. وجود مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است اما مقدار زیاد آن می‌تواند به یک مشکل جدی به نام کبد چرب تبدیل گردد. کبد بزرگترین اندام داخلی بدن است که پردازش انواع مواد مغذی و داروها و نیز فیلتر مواد زائد را بر عهده دارد. چربی بیش از حد یکی از دلایل ایجاد التهاب در کبد و متعاقب آن پیدایش زخم‌های کبدی است.

در موارد شدید، این آسیب تدریجی به بافت اسکار منجر می‌شود که خطر نارسایی کبد را به همراه دارد. کبد چرب به دو نوع کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی تقسیم‌بندی می‌شود.

اگر فرد به دلیل مصرف زیاد مشروبات الکلی دچار کبدچرب شود، به آن بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) می‌گویند، اما اگر علت کبدچرب مصرف زیاد مواد غذایی پرچرب و سبک زندگی ناسالم مثل کم تحرکی و مصرف دخانیات باشد به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.

بیماری کبد چرب الکلی (ALD)

این بیماری مرتبط با الکل (ALD) قابل‌پیشگیری است. این بیماری معمولاً با مصرف دائم الکل ایجاد می‌شود. ALD می‌تواند مشکلات جدی برای شما ایجاد کند. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:

• تورم کبدی: تورم کبد علامت مشخصی ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است احساس درد یا ناراحتی در سمت راست بالای شکم داشته باشید
• هپاتیت الکلی: این نوع بیماری هم موجب تورم در کبد می‌شود. همراه با این تورم مشکلاتی نظیر، تب، تهوع، استفراغ، درد شکم و زردی (زرد شدن پوست و چشم‌ها) نیز ایجاد می‌شود
• سیروز الکلی: این مشکل به علت ازدیاد آسیب سلولی در بافت کبد شما رخ می‌دهد و می‌تواند علائمی مانند تجمع زیاد مایع میان بافتی در شکم (Ascites)، فشارخون بالا در عروق کبد، خونریزی داخلی، تغییر الگوی رفتاری و گیجی، بزرگی طحال و نارسایی کبدی که می‌تواند کشنده باشد

کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

تجمع بیش از حد چربی در کبد خطر انواع بیماری‌ها از جمله بیماری‌های کبدی، کلیوی، دیابت و پرفشاری خون را افزایش می‌دهد. یکی از مشکلات مرتبط با انباشتگی چربی در کبد، نوع غیرالکلی است. کبد چرب غیرالکلی به‌خصوص در افراد مبتلا به دیابت و چاقی شایع‌تر است. اگرچه این بیماری ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند، اما می‌تواند به مرور زمان به مشکلات جدی سلامتی منتهی گردد.

ایجاد تغییرات در سبک زندگی کلید پیشگیری و بهبود این مشکل کبدی است. کبد عضو اصلی بدن برای پردازش مواد غذایی و دفع مواد زائد است. کبد سالم حاوی چربی اندکی است که با عملکرد آن تداخلی ندارد اما با مصرف غذاها و خوراکی‌های ناسالم، کالری مازاد غذایی به صورت چربی در سلول‌های کبد ذخیره می‌شود. زمانی که تجمع چربی کبد به تدریج افزایش یابد فرد به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شود. بسته به حجم چربی و میزان التهاب کبد، درجات کبدچرب و آسیب به کبد متفاوت خواهد بود.

علائم کبد چرب

برخی افراد مبتلا به این بیماری دچار عوارضی مانند اسکار کبد می‌شوند. اسکار کبد که به‌عنوان فیبروز کبد هم شناخته می‌شود یک وضعیت بالقوه خطرناک و مخاطره‌آمیز است که می‌تواند باعث نارسایی کبد شود. فیبروز در صورت گسترده شدن تبدیل به سیروز می‌شود و آسیب کبدی ناشی از آن دائمی است. علائم شایع سیروز کبد شامل موارد زیر است:

• درد شکم
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف یا خستگی
• حالت تهوع
• خارش پوست
• زردی پوست و چشم
• کبودی پوست و خونریزی آسان
• ادرار تیره‌رنگ
• کمرنگ یا بی‌رنگ شدن مدفوع
• تجمع مایع در شکم (آسیت)
• تورم پاها
• ضایعات خوشه‌ای قابل‌مشاهده از رگ‌های خونی زیر پوست
• بزرگ‌شدن سینه در مردان
• گیجی

برای جلوگیری از پیشرفت چربی کبد و عوارض آن، پیروی از برنامه درمانی بسیار کلیدی است.

علائم کبد چرب در پوست صورت

هر دو حالت حاد و مزمن این بیماری، روی پوست علائمی را نشان می‌دهد. علائم آن می‌تواند از موارد نسبتاً کم‌اهمیت مانند بالا آمدن با تأخیر پوست هنگام فشار دادن با انگشتان تا موارد واضح‌تر مانند زردی پوست، متغیر باشد. شناسایی زودهنگام این علائم می‌تواند منجر به تشخیص سریع و درمان بیماری شود. علائم کلی استئاتوز کبدی در پوست شامل موارد زیر است:

• ضایعات عروقی به خال عنکبوتی
• بالا آمدن باتاخیر پوست پس ضربه با انگشت
• بزرگ‌شدن پستان مردانه
• ریزش منطقه‌ای موهای زائد
• خارش
• توده‌های تجمعی چربی رو پلک‌ها
• ریزش مو
• قرمزی شدید کف دست
• آکنه شدید

• کبد چرب در زنان

  خطر ابتلا به کبد چرب در صورت اضافه‌وزن و دیابت، به‌طور بالقوه‌ای افزایش می‌یابد. مردان معمولاً بیشتر در معرض خطر هستند، اما زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک که مستعد ابتلا به دیابت، سطح بالای هورمون آندروژن و درصد بالای چربی بدن هستند، استعداد بالاتری برای بیماری کبدچرب دارند. بنابراین زنان در این گروه، در مورد سلامت کبد از آسیب‌پذیری جدی برخوردارند. البته این مورد که ما اغلب استئاتوز کبدی را با چاقی مرتبط می‌دانیم، همیشه در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک تخمدان (PCOS) صادق نیست. برخی زنان نیز ممکن است به دلیل بروز عوارضی در اواخر بارداری به کبدچرب مبتلا شوند.

  علائم کبد چرب در زنان

  علائم این بیماری به علت اینکه ویژگی‌های مشخصی نسبت به سایر مشکلات ندارد، تشخیص مشکلی دارد؛ بنابراین به آن بیماری خاموش کبد هم گفته می‌شود. تشخیص دقیق این بیماری با سونوگرافی و آزمایش خون توسط پزشک مجرب صورت می‌گیرد. ازجمله علائمی که استئاتوز کبدی در زنان دارد شامل موارد زیر می‌شود:

  • ریزش مو
  • حساسیت‌های پوستی
  • کم‌خونی
  • رفلاکس معده
  • درد و تورم در قسمت بالا و راست شکم
  • سندرم پیش قاعدگی شدید (PMS)
  • حساسیت پستان‌ها
  • خشکی چشم
  • درد بدن

  علت بیماری کبد چرب چیست؟

  این بیماری می‌تواند ناشی از مصرف زیاد الکل باشد اما اکثر افراد مبتلا به این بیماری دچار بیماری نوع غیرالکلی هستند که ناشی از مصرف الکل نیست. عواملی که در ایجاد این بیماری نقش دارند، عبارت‌اند از:

  • فشار خون بالا

  • افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون
  • ابتلا به دیابت نوع ۲
  • اضافه‌وزن و چاقی به‌خصوص در اطراف شکم

  برخی افراد به دلایل دیگری مثل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، هپاتیت B مزمن، هپاتیت C مزمن، بیماری هموکروماتوز و عوارض جانبی بعضی از داروها به کبدچرب مبتلا می‌شوند.

• چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟

  هر یک از موارد زیر ابتلا به کبدچرب را افزایش می‌دهند:

  • ورود به دوران یائسگی
  • چاقی به‌ویژه چاقی شکمی
  • مبتلا بودن به فشار خون بالا، دیابت یا کلسترول
  • ابتلا به آپنه انسدادی خواب

  مراحل بیماری کبد چرب

  • کبد چرب گرید یک یا ساده: این مرحله شامل تجمع چربی اضافی در کبد است. این بیماری اگر پیشروی نکند آسیب جدی برای کبد در پی ندارد
  • گرید دو یا استاتوهپاتیت: در مرحله کبد چرب گرید ۲ علاوه بر چربی اضافی، التهاب نیز بروز می‌کند
  • کبد چرب گرید سه یا فیبروز: اولین علائم آسیب به بافت کبد در این مرحله دیده می‌شود. التهاب پیوسته و بلندمدت در کبد اکنون باعث ایجاد اسکار (زخم) شده است
  • گرید چهار یا سیروز: زمانی که اسکار کبد گسترده‌تر شود توانایی و عملکرد کبد به‌تدریج مختل خواهد شد. سیروز شدیدترین مرحله بیماری است

  • کبد چرب در بارداری

    بر اساس مطالعات آماری، زنان باردار مبتلا به این بیماری به طور قابل توجهی بیشتر از سایرین در معرض عوارض جدی کبدچرب قرار دارند. عوارض متابولیک و همچنین زایمان سزارین در مادران مبتلا به کبدچرب شایع‌تر است. علاوه بر این، عوارضی نظیر فشار خون بالا، خونریزی زمان زایمان و زایمان زودرس در زنان باردار مبتلا به بیماری کبد بیشتر رخ می‌دهد. به طور کلی این نتایج بیانگر این است که آگاهی از خطرات کبد چرب در بارداری برای زنان باردار بسیار مهم است و بنابراین تلاش برای پیشگیری از این بیماری به‌ویژه در بارداری اهمیت دو چندان دارد.

    عوارض کبد چرب

    بیماری چربی کبد به‌طور روزافزونی در حال گسترش است و تقریباً یک‌سوم بزرگ‌سالان در کشورهای صنعتی دچار این بیماری هستند.از عوارض کبد چرب می‌توان به افزایش خطر ابتلا به مشکلات مزمن کبدی مانند سیروز و سرطان کبد دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی و عروقی اشاره کرد.

    علت این امر تغییر عملکرد کبد در حالت التهاب است. کبد در حالت التهاب به‌طور غیرطبیعی گلوکز، چربی و پروتئین‌های نامطلوب مانند هپاتوکین را به جریان خون آزاد می‌کند. مواد ترشح‌شده در کبدچرب وارد سایر اندام‌ها شده و در واکنش‌های سلولی آن‌ها تداخل ایجاد می‌کند. یافته‌های محققان بیانگر این است که کبد چرب می‌تواند بر عملکرد سلول‌های جزایر پانکراس و عملکرد کلیه تأثیر منفی داشته باشد.

  • دلایل ابتلا به کبد چرب

    مصرف کالری اضافه در برنامه غذایی باعث تجمع چربی در کبد می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در افراد مبتلا به چاقی، افراد دیابتی و افرادی که تری گلیسیرید بالا دارند بیشتر از سایرین منجر به چربی کبد می‌شود. در مجموع، عوامل متعددی در ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) تاثیر دارند که مهمترین آنها شامل موارد زیر است:

    •  دیابت نوع ۲ و پیش دیابت
    •  مبتلا بودن به چاقی
    •  میانسالی و سالخوردگی
    •  سطوح بالای چربی خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید بالا
    •  فشار خون بالا
    •  مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) و برخی داروهای ضدسرطان
    •  مبتلا بودن به اختلالات متابولیک
    •  کاهش وزن سریع به دلیل پیروی از رژیم‌های غذایی نامناسب
    •  ابتلا به عفونت‌های خاص مانند هپاتیت C

    بیماری چربی کبد غیرالکلی حدود ۲۵ درصد از مردم جهان را تحت تاثیر قرار داده است. هر چه درصد چاقی، دیابت نوع ۲ و کلسترول در جمعیت افزایش یابد به همان نسبت نیز بیماری کبد چرب افزایش خواهد یافت. چربی کبد از نوع الکلی آن فقط در افرادی دیده می‌شود که اعتیاد شدید به الکل دارند.

    راه‌های پیشگیری از کبد چرب

    تاکنون داروی قطعی به منظور پیشگیری از کبد چرب تولید نشده است، اما رعایت نکات خاصی در طول زندگی احتمال به ابتلا به این بیماری را به شدت کاهش می‌دهد. اقدامات زیر در پیشگیری از این بیماری بسیار موثر هستند:

    •  اگر وزن بالایی دارید کاهش وزن می‌تواند به طور چشمگیری شما را از ابتلا به این بیماری حفظ کند.
    •  اگر تری گلیسیرید بالایی دارید، با پیروی از رژیم غذایی مناسب، افزایش تحرک و فعالیت بدنی و یا در صورت لزوم مصرف دارو چربی خون را کاهش دهید.
    •  از مصرف الکل اجتناب کنید.
    •  اگر مبتلا به دیابت هستید قند خون را کنترل کنید
    •  همواره از یک رژیم غذایی متعادل و سالم پیروی کنید
    •  ورزش منظم را در برنامه روزانه خود قرار دهید
    •  انجام آزمایشات خونی منظم و چکاپ سالانه در پیشگیری از ابتلا

    • تشخیص بیماری کبد چرب

      ازآنجاکه اکثر بیماران علائم مشخصی ندارند، تشخیص این بیماری نسبتاً مشکل است. پزشک شما ممکن است از روش‌های مختلفی برای تشخیص بیماری کبد چرب استفاده کند. برخی از تست‌ها و اطلاعاتی که پزشک ممکن است برای تشخیص بیماری استفاده کند به شرح زیر است.

      بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی

      در ابتدا پزشک از شما در خصوص مصرف الکل سؤال خواهد کرد. این اطلاعات می‌تواند به پزشک شما در تشخیص بیماری ALD کمک کند، بنابراین در مورد پاسخ دادن به این سؤال صادق باشید. پزشک همچنین در مورد داروهایی که طی چند ماه گذشته و در حال حاضر مصرف می‌کنید، نحوه غذا خوردن و سایر شرایط که با این بیماری در ارتباط است، سؤال می‌کند. پزشک شما را وزن می‌کند و وضعیت بدن شما را برای تشخیص علائم غیرعادی کبدی مانند بزرگ شدن کبد یا زردی بررسی می‌کند.

      بررسی آزمایش خون  

       اگر آنزیم‌های کبدی شما مانند آنزیم آلانین آمینوترانسفراز  یا SGPT در آزمایش خون و آسپارتات آمینوترانسفراز یا SGOT در آزمایش خون افزایش یافته باشد، ممکن است مشکلی در کبد شما وجود داشته باشد. همچنین اگر چکاپ کامل انجام داده‌اید، توجه به علائم اختصاری آزمایش خون مانند ALT و AST می‌تواند سلامت کبد شما را مشخص کند.

    • آزمایشات تصویربرداری

      ممکن است پزشک شما درخواست آزمایش سونوگرافی، اسکن کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) بکند. این آزمایشات می‌تواند به شما نشان دهد که آیا این بیماری در شما وجود دارد یا خیر.

      

      • برای کبد چرب چه بخوریم؟

        افرادی که به این بیماری مبتلا هستند دستورالعمل‌هایی در خصوص رژیم غذایی کبد چرب برای کمک به درمان بیماری و کاهش عوارض آن از پزشک دریافت می‌کنند. کلیدی‌ترین نکات غذایی جهت کنترل این بیماری و درمان بلندمدت آن به شرح زیر است:

        • رژیم غذایی متعادل: سعی کنید همه گروه‌های غذایی را در وعده‌های غذایی بگنجانید. میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی، لبنیات کم‌چرب و چربی‌های سالم از مواد غذایی توصیه‌شده برای افراد مبتلا به این بیماری هستند

        • کاهش کالری روزانه: مصرف غذاهای پرکالری را محدود کنید تا از ابتلا به اضافه‌وزن و چاقی پیشگیری شود

        • مصرف فیبر خوراکی: فیبر در بهبود عملکرد کبد بسیار موثر است. از غذاهای غنی از فیبر می‌توان به میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل اشاره کرد

        • به مقدار فراوان آب بنوشید: نوشیدن مقدار زیادی آب می‌تواند به هیدراته نگه‌داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.